Mobbing nie znika za drzwiami biura

Mobbing nie znika za drzwiami biura

Dzisiaj oczywiste jest, że mobbing może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia osoby, która go doświadcza oraz negatywnie wpływać na jakość jej życia. Myśląc o skutkach mobbingu warto się jednak zastanowić kto tych skutków doświadcza także w szerszym wymiarze. Osoba bezpośrednio go doznająca nie jest bowiem jedyną osobą poszkodowaną.

Mobbing przecież nie przestaje niszczyć kiedy zamykają się drzwi do biura, nie zostaje w pracy, kiedy osoba, która go doświadcza wraca do domu. Doświadczenie mobbingu nie kończy się dla niej wraz z wyjściem z pracy czy włączeniem komputera. Z naszego doświadczenia wynika, że każda sytuacja mobbingu wpływa co najmniej na kilka kolejnych osób, które ponoszą jego koszty psychiczne i emocjonalne. To osoby bliskie, rodzina, przyjaciele, którzy często również się boją, czują niezrozumienie, bezsilność. To, jak sobie z tą sytuacją poradzą, zależy od kilku czynników, między innymi od poziomu ich wiedzy na temat mobbingu, dostępności wsparcia, kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej, które są potrzebne, aby adekwatnie reagować na tę trudną sytuację.

Na mobbing powinniśmy zatem patrzeć w kontekście całego środowiska społecznego, w którym funkcjonuje osoba, która go doświadcza, nie zaś ograniczać się wyłącznie do jej miejsca pracy. Wszystkie osoby i grupy, które tworzą sieć społeczną takiej osoby mogą, i w rzeczywistości odgrywają ogromną rolę w zapobieganiu mobbingowi, wczesnym rozpoznawaniu jego przejawów i szybkim reagowaniu na jego występowanie. Mogą też przyczyniać się do łagodzenia jego skutków, a także efektywniejszego wracania do dobrostanu zarówno osób doświadczających, jak i będących świadkami przemocy w pracy.

Z drugiej strony każda z osób bliskich może w mniejszym lub większym stopniu sama odczuć negatywny wpływ mobbingu na jej własne funkcjonowanie. Tu pojawia się wyzwanie – już samo rozpoznanie mobbingu nie jest proste, a co dopiero powiązanie własnego funkcjonowania z przemocą, której bliska osoba doświadcza w swoim miejscu pracy. Warto tu przywołać zasadę maski tlenowej w samolocie – jeśli chcemy efektywnie wesprzeć drugą osobę, same i sami potrzebujemy do tego konkretnych zasobów, potrzebujemy rozpoznać co się z nami dzieje, co nam w tej konkretnej  sytuacji służy, jak o siebie zadbać, a dopiero potem jakie mamy narzędzia wsparcia osoby nam bliskiej.

Osoby bliskie

Jeśli w pracy pojawiają się pierwsze oznaki zachowań negatywnych to ktoś, kto sam nie jest uwikłany bezpośrednio w tę sytuację, ale empatyzuje z osobą, która ich doświadcza, może zwrócić uwagę na to, że opisywane sytuacje czy zachowania mogą być przekroczeniem granic. To cenne wsparcie polegające na urealnieniu naszego doświadczenia, potwierdzeniu, że nie przesadzamy, że nie jesteśmy przewrażliwione_ni, że to co się dzieje nie jest naszą winą albo błędną interpretacją. Towarzysząc nam w doświadczeniu mobbingu w dłuższej perspektywie czasowej widzą nasilanie się zjawiska, jego kolejne formy, fazy i zachowania. W sytuacji myślenia tunelowego, które może pojawiać się przy doświadczeniu przemocy, mogą to być osoby, które z dystansu pomogą przyjrzeć się sytuacji. Mogą też zaproponować realne, możliwe i skuteczne sposoby  reagowania – np. zachęcić do zgłoszenia takich sytuacji do działu HR lub osób przełożonych skorzystać z rozwiązań przyjętych w organizacji, albo zaproponować inne.

Aby jednak tak się stało musi zostać spełniony podstawowy warunek – taka osoba musi mieć wystarczająca wiedzę, pozwalającą właściwie rozpoznać zachowania negatywne, a także proponować konstruktywne sposoby reagowania kiedy się pojawią.

Jednocześnie osoby bliskie, zwłaszcza osoby z najbliższej rodziny, prawdopodobnie same odczują wiele negatywnych skutków mobbingu, które będą wynikały ze zwiększonego poziomu i długotrwałego charakteru stresu i napięcia, które towarzyszą osobie doświadczającej nękania. Przenoszenie agresji, wybuchy emocji, nieadekwatne zachowania, ataki lęku, paniki, różne objawy psychosomatyczne, jak bóle brzucha, kręgosłupa, duszności, nerwobóle wpływają przecież w znacznym stopniu na jakość życia rodzinnego i codzienność. Takiej sytuacji może towarzyszyć wiele trudnych emocji także po stronie osoby bliskiej – złość na to, w jaki sposób stres z pracy odbija się na jakości życia rodzinnego czy relacjach społecznych, obawa o bezpieczeństwo finansowe, w sytuacji kiedy osoba doświadczająca mobbingu boi się czy utrzyma pracę albo odczuwa poważne konsekwencje zdrowotne, uniemożliwiające jej aktywność zawodową, doświadczenie bezradności. To niezwykle trudna sytuacja, kiedy osoba towarzysząca sama może potrzebować wsparcia, chcąc sama być wsparciem.

Sytuacje z pracy bardzo szybko mogą stać się głównym tematem rozmów, stale obecnym w życiu prywatnym, co angażuje uwagę i ma duży wpływ na dobrostan emocjonalny. Może też mieć miejsce odwrotna sytuacja, kiedy osoba doświadczająca mobbingu nie dzieli się informacjami o sytuacji w pracy i członkowie rodziny nie wiedzą co jest źródłem zmian w samopoczuciu lub zachowaniu, które obserwują i których przecież doświadczają na co dzień. Również dalsze otoczenie dostrzega zmiany – znajomi mogą być „zalewani” potokami opowieści o pracy, o doświadczeniach, o zachowaniach innych osób i z czasem mogą poczuć się zmęczeni i wycofać z relacji albo ją ograniczyć. Albo odwrotnie – mogą dostrzegać zamknięcie się w sobie, niechęć do spotkań towarzyskich, unikanie znajomych. Każda z tych sytuacji powinna wzbudzić w nas czujność i zastanowienie co jest przyczyną zmiany zachowania.

Co powinien wiedzieć ktoś, kto towarzyszy bliskiej osobie, która doświadcza mobbingu albo innych zachowań negatywnych?

  • Jak rozpoznać mobbing – jakie mogą być jego przejawy, także te mniej oczywiste, pamiętać, że mobbing mogą budować nawet całkiem zwyczajne zachowania, być wyczulonym_ną na bierną agresję, wyłapywać sygnały ostrzegawcze i reagować na nie.
  • Jakie są skutki mobbingu – wiedza o tym, jaki wpływ mobbing może mieć na zdrowie fizyczne i psychiczne osoby, która go doświadcza, a także na jej życie rodzinne i zawodowe, umieć wychwycić pierwsze takie sytuacje i reagować
  • Jak adekwatnie pomóc osobie doświadczającej mobbingu, w tym:
    • Jak oferować wsparcie emocjonalne, tak aby druga osoba nie czuła się samotna i bezradna, ale wiedziała, że może liczyć na zrozumienie, bez obawy o bycie ocenianą.
    • Jak pomóc w zebraniu dowodów osobowych i rzeczowych – przechowywanie smsów, maili, zrzutów ekranów wymiany korespondencji, czatów, nagrań rozmów może być bolesnym i trudnym doświadczeniem, jednak w wielu sytuacjach koniecznym. Upewnij się czy wiesz, jak zapisać i zabezpieczyć taki materiał.
    • Jak przedstawić sytuację pracodawcy, co często jest ogromnym wyzwaniem i wiąże się z potężnym stresem dla osoby uwikłanej w sytuację przemocową. Zwykle formalne dokonanie zgłoszenia mobbingu poprzedzone jest długim wahaniem, rozważaniem, konsultacjami, towarzyszy mu strach przed odwetem, niezrozumieniem, ostracyzmem ze strony osób współpracujących. Wsparcie bliskich osób jest w tym momencie nie do przecenienia.
    • Jak odbudowywać utracone poczucie wpływu i wiarę w swoją sprawczość. Stawianie granic, komunikowanie swoich potrzeb, oczekiwań, asertywna postawa dla kogoś, kto jest w doświadczeniu mobbingu mogą być ponad siły.
    • Jak i gdzie znaleźć profesjonalną pomoc psychologiczną i prawną.
  • Jakie mobbing może mieć skutki dla niej samej i innych osób w rodzinie, w tym dzieci, a także jak można zapewnić sobie i innym osobom w rodzinie adekwatne wsparcie oraz jak stawiać granice w pomaganiu i wsparciu, bo zadbać o siebie w tej złożonej sytuacji.

Dzieci

Dzieci, zależnie od wieku, na różnym poziomie będą w stanie zrozumieć, że rodzic w swojej pracy doświadcza stresujących sytuacji. Dla małych dzieci szczegółowe informacje będą najprawdopodobniej abstrakcyjne, z kolei dla nastolatków wyobrażenie sobie, że w pracy rodzic doświadcza trudnych sytuacji komunikacyjnych będzie łatwiejsze. Nie oznacza to jednak, że nastolatki nie doświadczą równie silnie stresu związanego z tą sytuacją. Bez względu na wiek, dzieci zawsze odczuwają zwiększony stres i napięcie, który pojawia się u rodziców. Jeśli będzie to połączone ze zmianami zachowania dorosłych, sposobu spędzania czasu, ich zmniejszonym zaangażowaniem w życie rodzinne, wycofaniem, będzie to dla dzieci trudne i obciążające doświadczenie, które może mieć negatywny wpływ na ich zdrowie, samopoczucie oraz rozwój.

Zadbanie o dobrostan dzieci jest dużym wyzwaniem dla rodziców, którzy sami są obciążeni tą sytuacją i funkcjonują w stanie dużego stresu. Potrzebują wsparcia i wiedzy, które pozwolą im chronić dzieci przed negatywnymi skutkami mobbingu, których sami doświadczają. Przede wszystkim powinni mieć dostęp do wiedzy o tym:

  • Jak rozmawiać z dziećmi o przemocy w ogóle, a w tej sytuacji o mobbingu, którego doświadcza rodzic, tak żeby dzieci dostały adekwatne do wieku informacje, pozwalające im zrozumieć sytuację
  • Jak zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, poprzez stworzenie przestrzeni do bezpiecznego wyrażania swoich obaw, a jednocześnie pokazanie sposobów radzenia sobie ze stresem.
  • Jak zadbać o stworzenie w domu atmosfery spokoju i stabilności i zadbać o własne samopoczucie, aby minimalizować negatywny wpływ stresu na życie rodzinne.
  • Gdzie można uzyskać profesjonalne wsparcie.

Przyglądając się tylko tym wymienionym powyżej grupom osób, możemy sformułować, oczywiste, ale też bardzo ważne wnioski dotyczące towarzyszenia i wspierania drugiej osoby, która doświadcza mobbingu w pracy:

  1. Im więcej w przestrzeni publicznej pojawi się dobrych merytorycznie treści, wyjaśniających czym jest mobbing, jak go rozpoznawać, jak mu przeciwdziałać i jak wspierać osoby, które go doświadczają, tym większa będzie szansa, że osoby które tego potrzebują dostaną zrozumienie i wsparcie w środowisku społecznym, w którym funkcjonują.
  2. Działania edukacyjne, podstawowe narzędzie zapobiegania mobbingowi, które prowadzą pracodawcy, będą tym skuteczniejsze im będą szerzej dostępne – nie tylko dla zatrudnionych osób, ale też dla osób z ich otoczenia społecznego.
  3. Reagowanie na mobbing będzie szybsze, jeśli zadbamy o to, aby jak najszersza grupa osób, miała wiedzę o tym gdzie i jak zgłaszać takie sytuacje.
  4. Wspieranie osób, które doświadczyły mobbingu, nie powinno ograniczać się tylko do wsparcia osób, które bezpośrednio doświadczyły przemocy. Dostrzeganie tego, że mobbing jest problemem, który wpływa na całe środowisko społeczne danej osoby – zarówno to w miejscu pracy, jak i poza nim, przede wszystkim na środowisko rodzinne, powinno skłonić pracodawców do rozważenia objęcia zakresem działań naprawczych także osób najbliższych tej osobie pracującej, która doświadczyła nękania w pracy na takiej zasadzie, jak objęcie wsparciem osób z zespołu, w którym mobbing miał miejsce.
  5. Szybszy powrót do równowagi i dobrostanu w całym środowisku społecznym, w oparciu o budowanie wiedzy i kompetencji to działanie, które pozwoli na tworzenie stabilnych, bardziej odpornych na negatywne zachowania środowisk pracy.

W Divercity+ dostrzegamy i rozumiemy znaczenie środowiska społecznego w zapobieganiu, reagowaniu i łagodzeniu skutków mobbingu. Dlatego już teraz pracujemy nad akcją edukacyjną, która będzie poświęcona roli i doświadczeniu osób bliskich i rodzin we wsparciu osób doświadczających przemocy w pracy.

Ekspertka z zakresu projektowania usług (service design) oraz myślenia projektowego (design thinking). Prowadzi szkolenia w tym obszarze, facylituje procesy projektowe.